Wat is propaganda?

Dit artikel is deel van Propaganda

De Amerikaanse communicatiewetenschapper Neil Postman omschreef de term ‘propaganda’ als een van de meest ondeugende woorden uit onze woordenschat. Elke expert bedenkt er namelijk een andere definitie voor. Maar wat betekent propaganda dan precies?

Informatie om te overtuigen

De term ‘propaganda’ werd in 1622 geïntroduceerd door de katholieke kerk, die daarvoor teruggreep naar het Latijn. In de taal van de Romeinen betekent ‘propaganda’ zoveel als ‘voortplanten’ of ‘zaaien’. Wie propaganda maakt of verspreidt, probeert een bepaald idee ‘voort te planten’ in de gedachten van anderen, met als doel hun denkwijze en gedrag te beïnvloeden. Propaganda is dus informatie die bedoeld is om te overtuigen.

Propaganda kan verschillende vormen aannemen en is dus niet altijd een poster of een afbeelding. Ook liedjes, radioprogramma’s, kunstwerken, tijdschriften, video’s en zelfs memes kunnen propaganda zijn.

Propaganda: iets voor de massa

Een belangrijk kenmerk van propaganda is dat het gaat om een vorm van massacommunicatie. Propaganda gaat dus niet over het overtuigen van één enkel individu, maar wel om het manipuleren van een grote groep mensen. In andere gevallen spreken we over ‘persuasieve communicatie’.

“Propaganda is verankerd in het bereiken van een groot publiek. De toeschouwer bepaalt dus wat propaganda is.”
Renee Hobbs
Prof. dr. (University of Rhode Island)

Is propaganda altijd slecht?

Hoewel velen propaganda meteen zullen linken aan totalitaire of fascistische regimes, is het niet per definitie iets negatiefs. Er bestaat ook zoiets als ‘nuttige’ propaganda! Deze vorm van propaganda wil mensen overtuigen om zich in te zetten voor een maatschappelijk verantwoord doel. Denk bijvoorbeeld aan de typische ‘boodschap van algemeen nut’ die tijdens het reclameblok op tv verschijnt, waarbij de overheid je aanspoort om niet dronken achter het stuur te kruipen.

Gepubliceerd op 1 september 2021