5 redenen waarom we (graag) geloven in complottheorieën

Dit artikel is deel van Complotdenken

Een complottheorie is ‘geslaagd’ als zoveel mogelijk mensen geloven dat ze waar is. En dat is soms verrassend eenvoudig: de aantrekkingskracht van complottheorieën is niet te onderschatten. Ontdek 5 redenen waarom we er zo graag in geloven.

Een complottheorie geeft antwoorden

Soms gebeuren er dingen in de wereld die we ons amper hadden kunnen voorstellen. Neem bijvoorbeeld het coronavirus: wie had ooit gedacht dat knuffelen met vrienden en familie een jaar lang verboden zou zijn?

Bij emotionele, onbegrijpelijke of onaangename gebeurtenissen zoeken we graag naar antwoorden. Een complottheorie geeft daar dan een eenvoudige verklaring voor, die soms aannemelijker is dan de werkelijkheid. Zo is het makkelijk om te geloven dat corona ontstaan is door de straling van het 5G-netwerk.

We hebben geleerd om te twijfelen

Twijfel vormt de basis van de wetenschap. Galileo was er niet van overtuigd dat de aarde het middelpunt van het universum was, en zette die twijfel om in een hypothese. Die hypothese werd bevestigd door bewijzen en uiteindelijk aanvaard door de hele wetenschappelijke gemeenschap. We hebben dus geleerd dat een kritische houding tegenover heersende opvattingen ons ver kan brengen: de geschiedenis heeft dat al meermaals bewezen!

Soms hebben we een zondebok nodig

Wanneer we maatschappelijk in een kwetsbare positie zitten of het gevoel hebben dat ons onrecht werd aangedaan, doet het deugd als we daar iemand de schuld van kunnen geven. Zo kunnen we beter omgaan met ons gevoel.

“Als je vindt dat de wereld tegen jou is, zal je meer aangetrokken zijn tot theorieën die je een duidelijke vijand geven.”
Piia Varis
Prof. dr (Tilburg University)

Het internet sleept ons erin mee

Complottheorieën waren er ook in de middeleeuwen al, maar het internet en sociale media hebben de verspreiding ervan een flinke zet gegeven. Mensen die erin geloven, vinden elkaar via sociale media: aan de hand van groepen en pagina’s kunnen ze hun overtuigingen onderhouden en de theorie verder promoten. Ook algoritmes spelen geen onbelangrijke rol: las of zag je eerder iets dat met een complottheorie te maken heeft, dan zullen sociale media en zoekmachines proberen om je meer van hetzelfde voor te schotelen.

We maken graag deel uit van een groep

Er worden hele groepen en gemeenschappen opgebouwd rond complottheorieën. Van pagina’s en (geheime) groepen op sociale media tot discussiefora en zelfs volledige websites. Het kan mensen een fijn gevoel geven om deel uit te maken van zo’n community. Zo hebben ze toegang tot interessante kennis, waar veel anderen geen weet van hebben. Dat maakt hen speciaal!

Complottheorieën: iets voor vreemde vogels?

Wanneer ben je vatbaar voor complottheorieën? Moet er mentaal iets mis met je zijn of is dat een misverstand? Lees het hier. 

Gepubliceerd op 8 september 2021