Cyberpesten en ‘klassiek’ pesten hebben veel van elkaar weg. Zo wil de dader in beide gevallen het slachtoffer doelbewust en herhaaldelijk kwetsen. Toch zijn er ook een aantal belangrijke verschillen, waardoor cyberpesten mogelijk nog diepere sporen kan nalaten dan klassiek pestgedrag. Ontdek ze hier.
Terwijl gewone pesterijen plaatsvinden op de speelplaats of op het werk, gebeurt cyberpesten volledig online. Maar dat is niet het enige verschil tussen beide. De volgende 5 kenmerken van cyberpesten kunnen ervoor zorgen dat daders zich minder geremd voelen dan bij klassiek pestgedrag:
Anders dan op de speelplaats, kan je je identiteit op het internet makkelijk geheimhouden. Daardoor kunnen daders het gevoel krijgen dat ze niet betrapt kunnen worden, wat we ook wel het ‘disinhibition effect’ noemen. Dit kan pestkoppen aansporen om het pestgedrag voort te zetten.
Uit het Apestaartjaren-onderzoek (2020) blijkt ook dat in een kwart van de cyberpestgevallen er effectief sprake is van een anonieme pestkop. Door de onzekerheid over de identiteit van de dader kan er een gevoel van machteloosheid en frustratie ontstaan bij het slachtoffer.
Een ander problematisch kenmerk van cyberpesten is dat de hele online wereld toeschouwer kan zijn van het pestgedrag. Kwetsende foto’s, filmpjes en berichten kunnen bijvoorbeeld openbaar gedeeld worden op sociale media.
Niet zelden worden de beelden of berichten verder verspreid en gaan ze zo een eigen leven leiden. Daardoor kunnen slachtoffers meermaals geconfronteerd worden met het pestgedrag, wat op lange termijn een blijvende impact kan hebben. Onderzoek toont dan ook aan dat slachtoffers de ervaring pijnlijker vinden wanneer er sprake is van een groot publiek.
Bij pestgedrag in de school- of werkomgeving, kennen slachtoffers na afloop van de dag nog een zekere mate van rust. Het pestgedrag kan zich immers pas ‘s anderendaags herhalen. In cyberpestsituaties is dat jammer genoeg niet het geval. Doordat media en technologieën 24/7 toegankelijk zijn, kunnen de pestactiviteiten zo goed als onafgebroken plaatsvinden.
Het lijkt misschien een goed idee om als slachtoffer je laptop of smartphone simpelweg uit te schakelen, maar ook dat brengt gevolgen met zich mee. Op die manier sluiten slachtoffers hun hele sociale netwerk af: niet alleen de cyberpestkoppen kunnen hen via digitale weg niet meer bereiken, maar ook hun vrienden en anderen waar ze steun aan hebben.
Bij online communicatie ontbreken er non-verbale signalen, zoals een gezichtsuitdrukking of stemintonatie, die emotionele feedback overbrengen. Wanneer de pestkop die feedback niet krijgt, is het mogelijk dat de dader alle gevoel voor empathie verliest en zich genadeloos hard blijft opstellen tegenover het slachtoffer.
Dit fenomeen staat in de psychologie ook wel bekend als het ‘cockpit-effect’. Het verwijst naar het feit dat gevechtspiloten tijdens Wereldoorlog I opmerkelijk minder moeite hadden bij het aanvallen van de vijand in vergelijking met soldaten op het oorlogsterrein. Die laatsten moesten het leed dat ze aanrichtten van veel dichterbij aanschouwen. De ruimtelijke scheiding tussen piloten en hun slachtoffers maakte dat het voor hen makkelijker was om schade te berokkenen.
Terwijl er de speelplaats of op het voetbalveld vaak een leerkracht of trainer in de buurt is, kunnen volwassenen eventuele cyberpestsituaties bij jongeren moeilijk opmerken. Veel jongeren hebben al hun eigen smartphone, waardoor ze zo goed als altijd en overal in contact staan met anderen. Wanneer cyberpestgedrag via één-op-één-chatkanalen gebeurt, is toezicht vrijwel onmogelijk. Zo kan het pestgedrag blijven doorgaan. De enige manier om cyberpesten te herkennen, is dan ook door te letten op signalen bij het (mogelijke) slachtoffer.
Onderzoek toont aan dat er een grote verwevenheid is tussen cyberpesten en klassiek pestgedrag. Zo worden 6 op 10 slachtoffers van cyberpesten ook in de offline wereld gepest. Vaak gaat het om een voortzetting van offline pesterijen, met dezelfde daders.
Toch is er geen één-op-éénrelatie tussen beide: niet iedereen die offline gepest wordt, zal ook online in een pestsituatie belanden. Omgekeerd is het aantal slachtoffers dat enkel online gepest wordt wel vrij laag. Belangrijk in dit verband is ook dat klassieke pestsituaties vandaag nog steeds meer voorkomen dan cyberpesterijen.