Welke invloed hebben sociale media op ons zelfbeeld en welzijn?

Dit artikel is deel van Sociale media

Zit je soms ook op sociale media? Dan is het belangrijk om stil te staan bij welk effect die op jou kunnen hebben. Onderzoek toont aan dat er geen eenduidig effect is van sociale media op ons mentaal welzijn. Toch is het interessant om zicht te hebben op hoe ze ons op een positieve of negatieve manier kunnen beïnvloeden.

Wat leert onderzoek ons?

Onderzoek geeft geen uitsluitsel over welk effect sociale media hebben op ons mentaal welzijn. Voor elk onderzoek dat zegt dat er een positief verband is, vind je een onderzoek dat stelt dat er een negatief verband is. En er zijn ook heel wat onderzoeken die geen verband vinden.

Als onderzoekers een negatief verband vaststellen, is dat vooral bij sociale media waarin beelden centraal staan zoals Instagram en TikTok en niet zozeer bij één-op-één communicatieplatformen zoals WhatsApp. Onderzoek van de KU Leuven bij jongeren naar hun mentaal welzijn en sociale media leert ons dat:

Goed om te weten

We zijn het er allemaal over eens: wat je ziet op sociale media is vaak een mooiere voorstelling van de werkelijkheid. Toch kan het zijn dat deze berichten jou een slecht gevoel geven. Er is dus een verschil tussen weten dat iets niet echt is en het gevoel dat die berichten jou geven. Hoe komt dat dan?

6 redenen voor negatieve gevoelens

Je kan je op 2 manieren met anderen vergelijken. Je kan

  • Focussen op de gelijkenissen die er zijn met iemand waar je naar opkijkt. Dat kan je inspireren en motiveren om bepaalde dingen in jouw leven te bereiken. Een voorwaarde hierbij is dat het doel dat datgene wat je wil bereiken haalbaar en bereikbaar is. Deze vorm van vergelijken komt het vaakst voor en zorgt dus voor een positief effect op je zelfvertrouwen.
  • Focussen op de verschillen die er zijn met iemand waar je naar opkijkt of je kan onhaalbare en onbereikbare doelen vooropstellen. Dit kan je het gevoel geven dat je tekortschiet en heeft een negatief effect op je zelfvertrouwen.

De impact van beelden op sociale media is groter wanneer we onszelf vergelijken met anderen die hard op ons lijken. Zeker voor jongeren kan dit voor extra druk zorgen.

Omdat we onszelf graag vergelijken met anderen, volgt daaruit de nood aan bevestiging. Likes en leuke reacties op sociale media zorgen voor die bevestiging en beloning. Voor influencers zijn die bevestigingen heel belangrijk en voor hun volgers wordt dit na verloop van tijd als de 'norm'. Ze redeneren als volgt: als al die anderen dit goed en leuk vinden, dan zal wat wel zo zijn.

Hoeveel tijd we spenderen op sociale media en de digitale balans die we ervaren, heeft ook een invloed op hoe we ons voelen.

Op sociale media kan je ook ongepaste, enge of schokkende inhouden te zien krijgen zoals berichten over geweld, alcohol- of druggebruik, pestgedrag, zelfverminking of eetstoornissen. Zo'n inhouden zien kan je een negatief gevoel geven.

Internalisering wil zeggen dat je de bepaalde idealen in jezelf opneemt. Je gelooft dat jij het bent die er zo wil uitzien en dat het niet is omdat de maatschappij je dat oplegt. Het internaliseren van schoonheidsidealen, dat bij 1 op de 5 jongeren voorkomt, gaat dus verder dan beseffen dat de samenleving waarde hecht aan hoe jij eruit ziet.

De combinatie van de blootstelling aan ideaalbeelden en internalisering kan leiden tot zelfobjectivering. Je kijkt dan naar jezelf door de ogen van een ander. Je ziet jezelf als een object. Dat kan verregaande gevolgen hebben voor je gedrag en lichaamsbeeld, want als observator ben je je veel bewuster van al je imperfecties. Bij Vlaamse jongeren komt dit bij 52% van de meisjes en 16% van de jongens voor.

Gelukkig geven sociale media ons niet enkel een slecht gevoel, maar kunnen ze ons ook een goed gevoel geven.

4 redenen voor positieve gevoelens

Je kan je op 2 manieren met anderen vergelijken. Je kan

  • Focussen op de gelijkenissen die er zijn met iemand waar je naar opkijkt. Dat kan je inspireren en motiveren om bepaalde dingen in jouw leven te bereiken. Een voorwaarde hierbij is dat het doel dat datgene wat je wil bereiken haalbaar en bereikbaar is. Deze vorm van vergelijken komt het vaakst voor en zorgt dus voor een positief effect op je zelfvertrouwen.
  • Focussen op de verschillen die er zijn met iemand waar je naar opkijkt of je kan onhaalbare en onbereikbare doelen vooropstellen. Dit kan je het gevoel geven dat je tekortschiet en heeft een negatief effect op je zelfvertrouwen.

Wanneer je je vergelijkt met anderen, kan dat ook helpen om jouw situatie te relativeren.

Wie vindt het nu niet leuk om likes en reacties te kijgen? Ook in moeilijke periodes is het fijn om steun te krijgen van je volgers.

Sociale media vormen een bron van creatieve voorbeelden waar je heel wat inspiratie en nieuwe ideeën kan opdoen.

Je online identiteit hoeft niet dezelfde te zijn als je offline identiteit. Zeker voor jongeren zijn sociale media een ideale plaats om daarmee te experimenteren. Bovendien kan je er ook makkelijker gelijkgestemden vinden, die in je offline omgeving misschien niet altijd in je buurt te vinden zijn.

Welke actie onderneem jij?

Hoe je omgaat met je emoties, hangt af van je persoonlijkheid en de omstandigheden waarin je je bevindt. Door stil te staan bij welke acties je kan ondernemen, kan je je eigen gedrag (of dat van anderen) evalueren en nadenken over hoe het de volgende keer anders kan.

Gepubliceerd op 5 maart 2023