Wat is de verantwoordelijkheid van de overheid?

De overheid heeft heel wat verantwoordelijkheden als het gaat over de toepassing en bescherming van de kinderrechten. In grote lijnen betekent dat onder andere: De overheid moet ervoor zorgen dat de digitale kinderrechten in het nationaal beleid verweven zijn en regelmatig worden geëvalueerd en geactualiseerd. De overheid moet zorgen dat iedereen die met kinderen werkt, of er producten voor creëert, zich bewust is van deze wetten. Bijgevolg moeten ze er ook voor zorgen dat deze wetten worden nageleefd. De overheid moet ervoor zorgen dat kinderen toegang hebben tot technologie (en zo ook al hun andere rechten kunnen uitoefenen) De overheid moet zorgen voor de werking van doeltreffende beschermingsmechanismen voor kinderen, zowel online als offline, in alle omgevingen waar kinderen toegang hebben tot de digitale omgeving. De overheid moet zorgen dat er plaatsen zijn waar je als kind gemakkelijk terecht kan als hun rechten geschonden worden. Indien er zich strafbare feiten voordoen, denk aan sextortion of phishing, moet de overheid het onderzoek hiernaar verzekeren en rechtsmiddelen aanbieden aan kinderen. Het recht van kinderen om de kansen van digitale media te grijpen voor educatieve, sociale, economische en politieke participatie moet voorzien en beschermd worden, terwijl de risico's die ze online zouden kunnen lopen, actief worden tegengegaan. Kinderen hebben recht op begeleiding en ondersteuning bij hun ontdekking en gebruik van digitale media met respect voor de rechten en waardigheid van kinderen en anderen.

Kinderrechten in een digitale wereld

De digitale wereld is een deel van het leven van ieder kind. Ze kunnen zich vaak geen leven meer voorstellen zonder, en laten we eerlijk zijn wij ook niet. Offline worden kinderen beschermd door allerlei wetten zodat ze veilig en onbezorgd kunnen opgroeien. Maar hoe zit dat online? Want ook in de digitale wereld groeien kinderen op. Op welke wetten en rechten kunnen ze daar rekenen?

Met kinderen bedoelen we in dit dossier iedereen jonger dan 18 jaar. Dit dossier kwam tot stand in samenwerking met Departement CJM, Unicef, KeKi, Kinderrechtencoalitie en onderzoeksgroep Law & Technology van de UGent.

Vragen over kinderrechten in een digitale wereld? Contacteer onze experten Isabelle Bergen en Karen Linten.

Op deze pagina:

Kinderrechten in een digitale wereld
4 principes
Waar kunnen kinderen terecht?
Handige tools
Video's

Zijn kinderrechten ook van toepassing in de digitale wereld?

Ja, kinderrechten zijn ook van toepassing in de digitale wereld! Kinderen verdienen online dezelfde bescherming en kansen als degene die ze in de ‘echte’ wereld ook (zouden moeten) genieten.

De digitalisering biedt heel wat kansen voor kinderen om hun rechten uit te oefenen. Van zodra ze over een toestel met internet beschikken, kunnen ze al heel wat van die rechten uitoefenen. Maar de digitalisering kan ook hun rechten beperken want als je digitaal niet mee kan, dan mis je tegenwoordig een hoop. Vriendschappen, ontspanning, persoonlijke expressie … ook dat gebeurt tegenwoordig online.

Ontdek hoe kinderrechten zich vertalen in de digitale wereld

4 fundamentele principes

Het Kinderrechtenverdrag stelt 4 fundamentele principes voorop:

Het belang van het kind staat centraal: welke beslissing er ook gemaakt wordt, het belang van het kind moet altijd de eerste overweging zijn.
Recht op non-discriminatie: de rechten van het kind gelden voor iedereen. Elk kind, onafhankelijk van ras, geloof, beperkingen … geniet evenveel bescherming en vrijheden door het kinderrechtenverdrag. Zit een kind in een uitzonderlijke of kwetsbare situatie? Dan zijn extra maatregelen of acties op hun plaats.
Recht op participatie: kinderen moeten actief betrokken worden bij de beslissingen die hen aanbelangen. Dit houdt in dat kinderen hun mening mogen geven en dat daarmee ook rekening wordt gehouden.
Recht op leven, overleven en ontwikkeling: ieder kind heeft het recht om zo goed mogelijk te leven en op te groeien. Overheden en bedrijven, maar ook ouders en leerkrachten ... moeten zorgen voor een veilige omgeving.

Wie moet kinderrechten garanderen?

"Aan de rechten die kinderen hebben in de digitale wereld, zijn ook verantwoordelijkheden gekoppeld. Dit betekent dat ze de rechten van anderen niet mogen schenden. Zo biedt de online omgeving enorm veel mogelijkheden voor kinderen om hun mening uiten, maar overgaan tot haatspraak of foto’s delen zonder toestemming overschrijdt de grens."

Eva Lievens
Onderzoeksgroep Law & Technology, UGent

5 veelgestelde vragen

Het Kinderrechtenverdrag is een document dat in 1989 door 196 landen opgesteld en ondertekend werd en de fundamentele rechten van het kind erkent. Het Verdrag erkent de fundamentele waardigheid van alle kinderen met als doel hun welzijn en ontwikkeling te waarborgen. Het verdrag bestaat uit 54 artikelen met alle burgerlijke, sociale, politieke, economische en culturele rechten van het kind. Het Kinderrechtenverdrag heeft 4 grote principes. Het verdrag geldt voor alle kinderen (tot 18 jaar) en is juridisch bindend.

Nee, elk kinderrecht (ook in de digitale wereld) is even belangrijk. De rechten zijn ook onderling met elkaar verbonden. Zonder het recht op toegang en expressie, is het recht op vereniging een hol begrip. Het Kinderrechtenverdrag is dus 1 geheel.

De General Comment 25 van maart 2021 stelt officieel dat de vastgestelde kinderrechten in het Kinderrechtenverdrag ook in de online wereld nageleefd moeten worden. Het verduidelijkt welke rechten en vrijheden kinderen genieten in de digitale omgeving. In dit dossier lees je hoe de 54 bestaande kinderrechten toegepast kunnen worden in de digitale wereld.

Ja, volgens General Comment 25 heeft ieder kind het recht om deel te nemen aan de digitale wereld. Overheden moeten dan ook alle nodige maatregelen nemen om digitale uitsluiting te overwinnen. Dat omvat onder meer het aanbieden van gratis toegang op openbare locaties, investeren in programma’s en initiatieven die betaalbare toegang mogelijk maken en digitale technologieën bewust in onderwijs gebruiken.

De overheid heeft heel wat verantwoordelijkheden als het gaat over de toepassing en bescherming van de kinderrechten. In grote lijnen betekent dat onder andere:

De overheid moet ervoor zorgen dat de digitale kinderrechten in het nationaal beleid verweven zijn en regelmatig worden geëvalueerd en geactualiseerd.
De overheid moet zorgen dat iedereen die met kinderen werkt, of er producten voor creëert, zich bewust is van deze wetten. Bijgevolg moeten ze er ook voor zorgen dat deze wetten worden nageleefd.
De overheid moet ervoor zorgen dat kinderen toegang hebben tot technologie (en zo ook al hun andere rechten kunnen uitoefenen)
De overheid moet zorgen voor de werking van doeltreffende beschermingsmechanismen voor kinderen, zowel online als offline, in alle omgevingen waar kinderen toegang hebben tot de digitale omgeving.
De overheid moet zorgen dat er plaatsen zijn waar je als kind gemakkelijk terecht kan als hun rechten geschonden worden. Indien er zich strafbare feiten voordoen, denk aan sextortion of phishing, moet de overheid het onderzoek hiernaar verzekeren en rechtsmiddelen aanbieden aan kinderen.

Het recht van kinderen om de kansen van digitale media te grijpen voor educatieve, sociale, economische en politieke participatie moet voorzien en beschermd worden, terwijl de risico's die ze online zouden kunnen lopen, actief worden tegengegaan. Kinderen hebben recht op begeleiding en ondersteuning bij hun ontdekking en gebruik van digitale media met respect voor de rechten en waardigheid van kinderen en anderen.

Wat als kinderen hun rechten geschonden worden?

Hoewel België diverse (wettelijke) inspanningen levert om de rechten van ieder kind te beschermen, is het bijna onoverkomelijk dat deze soms toch worden geschonden. Die schendingen gebeuren door bedrijven, overheidsinstellingen, leeftijdsgenoten en ouders of voogden.