Witte, zwarte en grijze propaganda
Op basis van de bron en de nauwkeurigheid van de informatie onderscheiden wetenschappers 3 vormen van propaganda:
Is propaganda altijd onbetrouwbaar?
Dit artikel is deel van
Propaganda
Sinds de Eerste Wereldoorlog heeft de term ‘propaganda’ een nare bijsmaak gekregen. Velen associëren het met regelrechte leugens. Toch zijn de bron en inhoud van propaganda niet noodzakelijk onbetrouwbaar. Ontdek hier hoe dat juist zit.
Witte propaganda is de meest voorkomende vorm van propaganda. Het komt van een bron die het publiek makkelijk en correct kan identificeren. Ook is de informatie in het bericht meestal nauwkeurig en niet gebaseerd op leugens. Het doel van witte propaganda is om geloofwaardigheid op te bouwen bij mensen, omdat dit in de toekomst nuttig zou kunnen zijn. Let wel: witte propaganda is daarom niet ‘goede propaganda’. De makers kunnen nog altijd slechte bedoelingen hebben (zie het voorbeeld hieronder).
Bij zwarte propaganda proberen de makers de bron verborgen te houden of toe te schrijven aan de vijand. Het doel is om leugens of gefabriceerde inhoud te verspreiden, en zo de vijand in een slecht daglicht te stellen. Door de bron te verbergen of te vervalsen, hopen de makers de geloofwaardigheid van het bericht te verhogen. Deze vorm van propaganda is vaak ‘erop of eronder’: de makers moeten hun doelgroep goed kunnen inschatten en het bericht afstemmen op het sociaal, cultureel en politiek kader van hun publiek.
Grijze propaganda bevindt zich ergens tussen witte en zwarte propaganda. Soms heeft de term betrekking op de betrouwbaarheid van de bron, in andere gevallen op die van de inhoud. De bron kan al dan niet correct aangeduid worden en de nauwkeurigheid van de informatie kan onzeker zijn.
Wit of zwart? Een voorbeeld
In april 2015 werd door een zekere Abu Ward Al-Raqqawi een foto verspreid op Twitter van een pasgeboren baby, met daarnaast een geboortecertificaat van IS. In de tweet stond de tekst: “This child will be a risk to you, not just to us.”
Er heerste even verwarring of de man een aanhanger was van IS of juist een tegenstander. Dat kon impact hebben op de aard van de propaganda:
- Als de man een aanhanger was van IS, zou het gaan om witte propaganda. De foto was dan een duidelijk dreigement van IS, met de boodschap dat er een toekomstige terrorist geboren was.
- Als de man een tegenstander was van IS, bestond de kans dat het ging om zwarte propaganda. Mogelijk was de foto dan vervalst om de indruk te wekken dat het beeld afkomstig was van IS. Zo kon de man via een choquerend beeld internationale belangstelling wekken voor het feit dat de IS-dreiging nog niet voorbij was.
Uiteindelijk werd duidelijk dat Abu Ward Al-Raqqawi een tegenstander was van IS, maar de foto was niet vervalst: het beeld werd enkele dagen eerder al gedeeld op Twitter door een échte IS-strijder. Het bleek dus wel degelijk om witte propaganda te gaan.
