Fake news
Het begrip ‘fake news’ of ‘nepnieuws’ wordt vaak gebruikt als een overkoepelende term voor elke vorm van misleidende informatie. Maar eigenlijk is fake news zelf maar één van de vele vormen daarvan. Concreet verwijzen we met nepnieuws naar verzonnen berichten of deepfakes, met als doel mensen te misleiden om politieke of commerciële redenen.
Propaganda
Propaganda is informatie die bedoeld is om de publieke opinie te beïnvloeden en mensen zover te krijgen bepaalde acties te ondernemen. Niet zelden komen daar ook halve waarheden of regelrechte leugens bij kijken. Propaganda wordt vaak geassocieerd met autoritaire regimes, maar dat is niet altijd het geval.
Complottheorieën
Complottheorieën of samenzweringstheorieën zijn theorieën die een heftige gebeurtenis proberen te verklaren door ze te wijten aan een (fictief) complot. Zo zijn er meerdere complottheorieën over het ontstaan van corona. Vaak zijn complotten niet zomaar uit de lucht gegrepen, maar goed doordacht. Ze worden voorgesteld als de enige echte waarheid.
Slechte journalistiek
Ook slechte journalistiek is een vorm van misleidende informatie. Journalisten kunnen bijvoorbeeld nalatig zijn bij het (dubbel)checken van bronnen of de verkeerde conclusies trekken uit wetenschappelijke studies. Hoewel de berichtgeving in dit geval niet doelbewust misleidend is, krijgen nieuwsgebruikers wel verkeerde informatie.
Haatspraak
Met haatspraak worden uitspraken en beelden bedoeld die een groep of een persoon aanvallen op basis van kenmerken als etniciteit, religie, geaardheid, geslacht, enzovoort. Het doel van de haatboodschapper is letterlijk om haat te zaaien tegenover het doelwit. Ook hier kan deze persoon leugens gebruiken of zaken uit de context rukken om de boodschap kracht bij te zetten.
Framing
Framing is een overtuigingstechniek waarbij specifieke woorden en beelden gebruikt worden om een boodschap op een bepaalde manier te verpakken. Alle context wordt als het ware weggelaten. Wie aan framing doet, bouwt letterlijk een frame of kader rond datgene wat hij of zij wil zeggen. Zo kan de toehoorder niet verder kijken dan het frame en schept de boodschapper een eenzijdig beeld.
Satire
Satire is een vorm van humor, bedoeld om commentaar te geven op ontwikkelingen in de maatschappij. Bij satire worden zaken die echt gebeurd zijn op een grappige manier uitvergroot of anders voorgesteld. Bekende voorbeelden van satirische websites zijn www.raaskalderij.be en www.speld.nl. Met satire is op zich niets mis, maar wie de humor niet meteen doorheeft, kan denken dat het bericht volledig waar is.
Meme
Een meme is een afbeelding of animatie waarop een paar woorden tekst staan, die door internetgebruikers gemaakt en verspreid. Doorgaans gebeurt dat via sociale media. Een meme haakt in op gebeurtenissen uit de actualiteit of culturele fenomenen en is grappig bedoeld. Net als satire kan een meme misleidend zijn als je de humor niet onmiddellijk inziet.
Phishing
Phishing is een vorm van oplichting, waarbij criminelen je bankgegevens proberen te bemachtigen. Vaak doen phishers zich via mail, telefoon of sms voor als een officiële instantie, zoals je bank of de overheid. Ze doen bijvoorbeeld alsof je recht hebt op een geldbedrag en vragen je om je gegevens in te voeren op een criminele website, die op het eerste zicht betrouwbaar lijkt.
