De oude Grieken
De allereerste sporen van propaganda vinden we terug bij de oude Grieken. In de Atheense democratie, ook wel bekend als de oudste democratie ter wereld, waren burgers zich erg bewust van hun eigen ideeën en overtuigingen. Ze kregen dan ook de kans om die te delen en op die manier het bestuur mee vorm te geven.
Meningsverschillen over religieuze en politieke kwesties vormden de basis voor de eerste vormen van propaganda. Omdat er toen nog geen kranten, radioprogramma’s of films bestonden, verspreidden de Grieken hun propaganda onder meer via het rechtssysteem, het theater en redevoeringen.
De middeleeuwen
Vele jaren later, in 1622, zou Paus Gregorius XV de term ‘propaganda’ tot leven wekken. Zo richtte hij in Rome de ‘Sacra congregatio de propaganda fide’ op: een commissie van kardinalen die belast werd met de bekering van ongelovigen. Vervolgens werd onder paus Urbanus VIII een propagandacollege gecreëerd, om priesters voor dergelijke missies op te leiden. In die tijd werd ‘propaganda’ dus gezien als een eervol en respectabel woord.
Wereldoorlog I en II
Sinds de oude Grieken is er altijd in meer of mindere mate propaganda geweest in onze samenleving. Het werd ingezet in de Engelse burgeroorlog, tijdens de Amerikaanse strijd om onafhankelijkheid en tijdens de Franse Revolutie. Maar het was pas in de Eerste Wereldoorlog dat de term ook een negatieve bijklank zou krijgen. Overheden gebruikten propaganda toen om de vele opofferingen en kosten te verantwoorden die de oorlog met zich meebracht, en de bevolking zover te krijgen om dat alles te aanvaarden.
Tijdens Wereldoorlog I ontstonden ook de eerste officiële propagandabureaus, zoals het Office de la Propagande belge (1916) in ons eigen land. Voor de totalitaire regimes ten tijde van Wereldoorlog II waren zulke bureaus van onschatbare waarde. Er ontstonden zelfs ministeries voor propaganda, zoals bijvoorbeeld in nazi-Duitsland, bedoeld om de bevolking te onderdrukken en het gedachtegoed van de regerende partij te verspreiden.
Hoe zit dat vandaag?
Ook vandaag is propaganda de wereld nog lang niet uit. Je komt het overal tegen: in de politiek, in de journalistiek en soms zelfs in het onderwijs. En dat is niet per se een slechte zaak. Niet alle propaganda is immers onbetrouwbaar en er zijn zelfs vormen van propaganda met een maatschappelijk verantwoord doel.
